Het endorfinesysteem is ons lichaamseigen stress- en beloningssysteem. Wij noemen het ook wel ‘de jukebox’ van het lichaam. Elk nummer in de jukebox vertegenwoordigt een andere gemoedstoestand of sensatie, variërend van geluk en plezier tot pijnverlichting en anti-stress. Het zorgt ervoor dat jij ’s ochtends wel of niet bed uitkomt, blij of juist chagrijnig, en of je gemotiveerd bent om je takenlijst af te werken of juist liever nog een zak chips open trekt op de bank met Netflix.

Wanneer je endorfinesysteem in evenwicht is dan heb je een gezonde balans tussen onstpanning / stress en beloning / antibeloning.

Dit systeem werkt met ‘gelukshormonen’ die neurotransmitters worden genoemd. Er zijn meer dan 50 verschillende neurotransmitters waarvan endorfine, dopamine, serotonine en GABA de meest bekende zijn. Ons lichaam zet deze gelukshormonen vrij en het endorfinesysteem zorgt ervoor dat ze worden opgevangen en we ook daadwerkelijk de ‘boodschap’ ontvangen waardoor je rust, geluk, motivatie of ontspanning ook echt voelt.

Van alle ‘gelukshormonen’ is endorfine degene met de meeste functies in het lichaam. Dit komt doordat endorfine de aanmaak van andere neurotransmitters zoals dopamine (beloning / motivatie) en melatonine (waak-slaapritme) kan sturen. Maar ook doordat het samenwerkt met andere neurotransmitters zoals GABA (rust) en oxytocine (knuffelhormoon). Het is belangrijk dat je je realiseert dat endorfine veel meer is dan alleen pijnstilling en anti-stress. Daarom hebben we een aantal functies op een rij gezet die belangrijk zijn of die je niet zou verwachten:

• Activeert dopamine, GABA en Melatonine
• Reguleert samen met het ECS-systeem en GABA de insulinegevoeligheid
• Vermindert spierpijn
• Stimuleert aanmaak hersencellen
• Verhoogt de vruchtbaarheid
• Heeft een anti-aging effect
• Zorgt samen met GABA voor scherp zicht
• Remt allergieën zoals hooikoorts

Endorfineresistentie betekent dat het lichaam voor een te lange periode te veel endorfine heeft vrijgezet, zonder dat de receptoren rust hebben gekregen om te herstellen. Op een gegeven moment gaan de receptoren dan staken. Eigenlijk zegt het:

“Stop met alle endorfinen! Als ik hiermee doorga ga ik kapot. Verlaag het aantal endorfinen zodat mijn receptoren kunnen herstellen. Geef me eerst rust en dan zal ik ze weer voor je aanmaken. “

Alleen die rust krijgt het niet en daarom heeft het geen tijd om te herstellen. In plaats van dat het lichaam de beloningsstofjes vrij geeft, krijgt de neurotransmitter glutamaat de overhand. Hierdoor ontstaat er een hyper-glutamaat.

Lees verder onder het blokje van ECS Balance

Glutamaat is een neurotransmitter die fungeert als onze ‘AAN’ schakelaar. Bijvoorbeeld, wanneer de wekker ‘s ochtends afgaat, maakt het lichaam glutamaat aan om je te wekken en aan te zetten tot actie. Ook zorgt glutamaat voor alertheid, zoals wanneer je autorijdt en het verkeerslicht plotseling op oranje springt; het stimuleert je om te reageren en te remmen. Glutamaat is essentieel om ‘alert’ te worden of ‘tot actie over te gaan’. Echter, het is cruciaal dat het wordt afgebroken na zijn werk te hebben gedaan. Zonder deze afbraak zouden we constant een gevoel van ‘aan staan’ ervaren en het gevoel dat je ‘iets moet doen’. Te veel glutamaat kan neurotoxisch zijn, wat betekent dat het schadelijk is voor de hersenen. Het Gevolg te lang te hoge glutamaat spiegels:

• Gevoel van stress
• Slecht humeur
• Negatieve gedachten
• Spanning in het lichaam
• Slechter slapen
• Angsten
• Overbelasting immuunsysteem
• Bevordert gevoeligheid voor allergieën

Om deze reden heeft het lichaam diverse systemen en stoffen die de activiteit van glutamaat temperen, met name het endocannabinoïde systeem (ECS) en de neurotransmitter GABA. Het is echter belangrijk dat de receptoren van het endorfinesysteem niet resistent worden.

De oorzaak van endorfine-resistentie en hyperglutamaat kan liggen in een aanhoudende overvloed aan endorfine, wat het belang van het beperken van endorfine benadrukt. Ons lichaam heeft een natuurlijke productie van endorfines bij bijvoorbeeld sporten, lachen, dansen, pijn en seks. Tegenwoordig zijn er veel externe invloeden die ook endorfine stimuleren. Bekijk de meestvoorkomende endorfine stimulansen hieronder:

Zonder het verminderen van de endorfineproductie zal het gevoel van beloning uitblijven. Dit leidt tot een vicieuze cirkel waarbij mensen blijven zoeken naar die beloning. Hierbij een paar voorbeelden van endorfineresistentie:

• Na het sporten ontbreekt het gevoel van voldoening. Thuis aangekomen denk je een beloning verdiend te hebben, en kies je voor chocolade of bier.
• Als je eenmaal begint met eten van chips of koekjes, blijf je dooreten omdat de beloning steeds minder voldoening geeft, wat leidt tot het openen van nog een verpakking.
• Het gevoel van altijd ‘AAN’ staan en niet meer ‘UIT’ kunnen. De dingen die normaal ontspanning geven doen dat niet meer en zijn soms juist prikkelend. Denk aan bijvoorbeeld sociale interactie.
• Er is een verhoogde behoefte aan zoetigheid, terwijl gezonde opties zoals groente en fruit niet meer aantrekkelijk lijken.
• Deadlines op het werk geven een beloning als ze gehaald worden. Bij endorfine-resistentie stel je het werk steeds langer uit, zodat de beloning groter wordt als de deadline wel wordt gehaald.

Er is geen ‘quick fix’ voor het oplossen van een endorfineresistentie. Ook is de oorzaak per persoon en situatie verschillend. De oorzaak en aanpak variëren per individu en situatie. De focus ligt op het verminderen van endorfine, zodat de receptoren kunnen herstellen. Het beperken van exorfines (gluten, soja en zuivel), suikers en plantaardige vetten is essentieel. Daarnaast zijn er een aantal natuurlijke supplementen die bijvoorbeeld glutamaat remmen, de receptorgevoeligheid verhogen en het ECS systeem activeren. Bepaalde natuurlijke supplementen kunnen helpen bij het remmen van glutamaat, het verhogen van de gevoeligheid van receptoren, en het activeren van het ECS.

Wij hebben expres geen tips gegeven over voeding en supplementen omdat dit per persoon verschillend is. Een gekwalificeerde therapeut met expertise in het endorfine- en ECS-systeem kan ondersteuning bieden. Herken je deze patronen bij jezelf? Vul ons adviesformulier in voor begeleiding.

• Lucas Flamend. Het endorfine herstelplan. Integrale epigenetica in de praktijk – het endocannabinoïde systeem, Editie 2024, derde druk september 2023
• BrainQ master voor natuurgeneeskundig therapeuten, Dorothé Lueb, 2022 – 2023
• Giuseppe Fanciullia et al. Gluten exorphin B5 stimulates prolactin secretion through opioid receptors located outside the blood-brain barrier. Life Sciences 76 (2005) 1713–1719.
• Philippa Ellwood et al. Do fast foods cause asthma, rhinoconjunctivitis and eczema? Global findings from the International Study of Asthma and Allergies in Childhood (ISAAC) Phase Three. Thorax doi:10.1136/thoraxjnl-2012-202285.
• Wiley MD. Et al. Kappa-opioid system regulates the long-lasting behavioral adaptations induced by early-life exposure to methylphenidate.Neuropsychopharmacology. 2009 Apr;34(5):1339-50. doi: 10.1038/npp.2008.188. Epub 2008 Oct 15.
• Baldock, PA. et al. Endorphins regulate bone homeostasis by actions through dynorphin. Volume 42, Supplement 1 , Pages S43-S44, March 2008.
• Ribeiro SC. Et al. Interface of physical and emotional stressregulation through the endogenous opioid system and mu-opioid receptors.ProgNeuropsychopharmacolBiol Psychiatry. 2005