12 functies van extracellulaire matrix: de lijm in ons lichaam
Heb je je wel eens afgevraagd hoe het lichaam bij elkaar gehouden wordt? Waarom alles op zijn plek blijft zitten en tegelijkertijd ook flexibel is? Wat je misschien niet weet, is dat ons lichaam ook een soort ‘lijm’ heeft: de extracellulaire matrix (ECM). Dit is het weefsel buiten de cellen dat een cruciale rol speelt in de structuur en functie van verschillende weefsels, zoals bindweefsel, huid, haar, nagels, botten, spierweefsel, maar ook organen en bloedvaten. Het vormt een essentiële basis voor ons lichaam met veel functies die we in dit artikel toelichten!
12 functies van extracellulaire matrix: de lijm in ons lichaam
Heb je je wel eens afgevraagd hoe het lichaam bij elkaar gehouden wordt? Waarom alles op zijn plek blijft zitten en tegelijkertijd ook flexibel is? Wat je misschien niet weet, is dat ons lichaam ook een soort ‘lijm’ heeft: de extracellulaire matrix (ECM). Dit is het weefsel buiten de cellen dat een cruciale rol speelt in de structuur en functie van verschillende weefsels, zoals bindweefsel, huid, haar, nagels, botten, spierweefsel, maar ook organen en bloedvaten. Het vormt een essentiële basis voor ons lichaam met veel functies die we in dit artikel toelichten!
Extracellulaire matrix = lijm dat communiceert
Ons lichaam is opgebouwd uit cellen die op hun plek worden gehouden door de ECM. Dit kun je vergelijken met lijm: het zorgt ervoor dat alles op zijn plek blijft, maar behoudt flexibiliteit. Een groot verschil met gewone lijm is echter dat de ECM levend is en kan communiceren met de cellen. Het fungeert ook als een opslagplaats voor belangrijke stoffen zoals hormonen, afvalstoffen en bouwmaterialen.
12 functies waar ECM bij betrokken is
- Structuur en steun: je kunt de ECM zien als de lijm tussen alle cellen. Zonder de ECM zouden de cellen, net als bouwstenen zonder cement, hun vorm en functie verliezen. Dit maakt de ECM essentieel voor de integriteit van de huid, spieren, botten, bindweefsel, organen enzovoorts[1].
- Immuunsysteem: recent onderzoek heeft aangetoond dat de ECM verbonden is met het immuunsysteem. Een verandering in de kwaliteit van de ECM beïnvloedt de afweerfunctie[2].
- Ondersteuning orgaanfuncties: de ECM biedt structurele ondersteuning aan organen zoals de lever, nieren en longen, waardoor ze hun specifieke vorm en functie kunnen behouden[1].
- Weefselherstel en regeneratie: de ECM is betrokken bij herstel en regeneratie van weefsels zoals nieuwe celgroei en weefselvorming. [1]
- Celverbinding: de ECM zorgt ervoor dat cellen aan elkaar hechten, wat essentieel is voor de structuur en functie van weefsels. Door middel van specifieke bindingseiwitten verbindt de ECM cellen aan elkaar, waardoor ze in een georganiseerde en functionele structuur blijven, zoals in de huid en spieren. [1]
- Communicatie tussen cellen: De ECM speelt een belangrijke rol in de communicatie tussen cellen door signalen over te dragen die celgedrag beïnvloeden. Dit proces, bekend als signaaloverdracht, helpt cellen om te reageren op veranderingen in hun omgeving, zoals groei, differentiatie en migratie, wat essentieel is voor weefselontwikkeling en -onderhoud. [3]
- Waterhuishouding: De ECM helpt bij het vasthouden van water in de weefsels, wat essentieel is voor hun hydratatie en functie. Moleculen zoals glycosaminoglycanen (GAG’s) in de ECM trekken en behouden water, waardoor een vochtige omgeving wordt gecreëerd die nodig is voor celoverleving en -functie. [4]
- Ontwikkeling embryo: tijdens de embryonale ontwikkeling speelt de ECM een cruciale rol door celmigratie en de vorming van weefsels te ondersteunen. De ECM zorgt voor een structurele basis en de nodige signalen die cellen leiden naar hun juiste locaties en hen helpen te differentiëren in specifieke celtypen, wat essentieel is voor de correcte ontwikkeling van het embryo. [5]
- Ondersteuning gewrichten: de ECM zorgt voor de soepelheid en demping in de gewrichten door de aanwezigheid van kraakbeen en synoviale vloeistof, die schokken absorberen en wrijving verminderen. Dit maakt pijnloze beweging en flexibiliteit mogelijk en helpt gewrichtspijn en stijfheid te voorkomen. [6]
- Slijmlaag in de darmen: de ECM draagt bij aan de vorming van de slijmlaag die de darmen bekleedt. Deze slijmlaag speelt een rol in de absorptie van voedingsstoffen en de bescherming van de darmwand tegen beschadiging. [7]
- Ondersteuning hormonale functie: de ECM ondersteunt de opslag en afgifte van hormonen. [8]
- Veroudering: een gezonde ECM met voldoende bouwstoffen helpt om tekenen van veroudering, zoals rimpels en verlies van elasticiteit, te vertragen door de structurele integriteit en hydratatie van de weefsels te behouden. Vanaf ons 25e levensjaar neemt de productie van onder andere collageen en silicium langzaam af. Dit zijn twee bouwstoffen voor de ECM. [9]
Bouwstoffen van de extracellulaire matrix (ECM)?
- Collageen
- Elastine
- Silicium
- Hyularonzuur
- Glucosamineglycanen
Het is goed om te weten dat de lichaamseigen productie van deze componenten vanaf ons 25e jaar langzaam afneemt. Dit wordt uiteindelijk aan de buitenkant zichtbaar in de vorm van rimpels en een dunner wordende huid. Nu je weet waar de ECM allemaal bij betrokken is dan kun je je ook voorstellen dat er inwendig hetzelfde gebeurd met de weefsels.
Tips voor onderhoud ECM
Wij hebben een aantal tips op een rij gezet die jij kunt toepassen in je dagelijkse routine als ondersteuning voor jouw ECM:
- Zorg voor voldoende collageen door het eten van bottenbouillon, vlees en vis.
- Verkrijg genoeg silicium uit bijvoorbeeld brandnetel, heermoes en paardenbloem.
- Eet veel antioxidanten, zoals groene bladgroenten, bessen en citrusvruchten.
- Onderneem regelmatige en zachte bewegingen zoals wandelen, fietsen en zwemmen.
- Drink voldoende gemineraliseerd water, eventueel aangevuld met Keltisch zeezout of een zeewaterconcentraat.
- Vermijd roken voor een gezondere ECM.
Herken de ECM bij gezondheidsdoelen
Hoewel de term ‘extracellulaire matrix’ (ECM) misschien niet bekend klinkt, speelt deze een rol in vrijwel alle gezondheidsaspecten. Of het nu gaat over anti-aging, huidverzorging, haarverbetering, nagels, gewrichten of zelfs het immuunsysteem, de ECM is vaak een essentieel onderdeel. Belangrijke bouwstoffen zijn collageen, silicium, hyaluronzuur en glucosamine. Collageen en silicium zijn vaak voldoende, maar zorg dat je altijd vitamine C toevoegt, aangezien deze noodzakelijk is voor de enzymen die collageen aanmaken.
Bronnen
[1] Karamanos NK, Theocharis AD, Piperigkou Z, Manou D, Passi A, Skandalis SS, Vynios DH, Orian-Rousseau V, Ricard-Blum S, Schmelzer CEH, Duca L, Durbeej M, Afratis NA, Troeberg L, Franchi M, Masola V, Onisto M. A guide to the composition and functions of the extracellular matrix. FEBS J. 2021
[2] Sutherland, T.E., & et al. (2023). The extracellular matrix and the immune system: A mutually dependent relationship. Science; 379(6633):eabp8964.
[3] Valiente-Alandi I, Schafer AE, Blaxall BC. Extracellular matrix-mediated cellular communication in the heart. J Mol Cell Cardiol. 2016 Feb;91:228-37. doi: 10.1016/j.yjmcc.2016.01.011. Epub 2016 Jan 14. PMID: 26778458; PMCID: PMC4767504.
[4] Simona Pompili, Giovanni Latella, Eugenio Gaudio, Roberta Sferraand Antonella Vetuschi The Charming World of the Extracellular Matrix: A Dynamic and Protective Network of the Intestinal Wall Available:
[5] N Zagris, Extracellular matrix in development of the early embryo, Micron, Volume 32, Issue 4, 2001, Pages 427-438.
[6] Vincent TL, McClurg O, Troeberg L. The Extracellular Matrix of Articular Cartilage Controls the Bioavailability of Pericellular Matrix-Bound Growth Factors to Drive Tissue Homeostasis and Repair. Int J Mol Sci. 2022 May
[7] Pompili S, Latella G, Gaudio E, Sferra R, Vetuschi A. The Charming World of the Extracellular Matrix: A Dynamic and Protective Network of the Intestinal Wall. Front Med (Lausanne). 2021 Apr
[8] Frantz C, Stewart KM, Weaver VM. The extracellular matrix at a glance. J Cell Sci. 2010 Dec 15;123(Pt 24):4195-200. doi: 10.1242/jcs.023820. PMID: 21123617; PMCID: PMC2995612.
[9] Birch HL. Extracellular Matrix and Ageing. Subcell Biochem. 2018;90:169-190. doi: 10.1007/978-981-13-2835-0_7. PMID: 30779010.
